KASIM YOLAGELDİLİ'NİN ANIT MEZARI GÖRKEMLİ ŞEKİLDE AÇILDI

Edirne'de, Milli Mücadele döneminde Trakya Paşaeli Cemiyeti kurucularından Yolageldilizade Kasım Efendi için yaptırılan anıt mezar, düzenlenen  törenle açıldı.

Anıt mezarın açılışı dolayısıyla Havsa ilçesine bağlı Yolageldi köyünde düzenlenen törende konuşan Edirne Valisi Ekrem Canalp, Yolageldilizade Kasım Efendi'nin Türk toplumu için önder ve öncü olduğunu söyledi.

Kasım Efendi'nin milli mücadelenin öncüsü olduğunu belirten Canalp, "Düşününki Trakya Paşaeli Cemiyeti, Anadolu'da kurulmuş olan cemiyetlerden daha önce kurulmuş olan bir cemiyettir. Bir vatanseverlik örneği olarak ülkemizin işgale uğrama tehlikesi ilk baş gösterdiği zaman, işgal tehlikesine karşı bu köyde sizin bir hemşehriniz, sizin bir dedeniz buradaki insanlarla bir araya geliyor ve milli mücadelenin ruhunu ateşliyor. Kasım Efendi, vatansever ve mücadeleci bir insandı. Milli mücadele başlıyor ve ülkemizin istiklal mücadelesi başlıyor. Kasım Efendi istiklal mücadelesinde de öncü oluyor. Alpullu Şeker Fabrikası'nın ilk kurucularından birisi yine o. Kooperatiflerin kurulmasında öncü oldu. Vatansever ve her şeyiyle gurur duyacağımız Kasım Efendi, yeni nesle gururla ifade edebileceğimiz bir insandır." diye konuştu.

Edirne Belediye Başkanı Recep Gürkan da Trakya Paşaeli Cemiyeti'nin Kasım Efendi ve beraberindekilerle 100 yıl önce 2 Kasım'da kurulduğunu anımsattı. Ülkenin kahraman ve yiğit evlatlarının "Biz teslimiyeti, işgali kabul etmiyoruz, direneceğiz" diyerek vatanı kurtardığını anlatan Gürkan, "Sadece 4 kişi bir araya gelerek yıllar sonra meydana gelecek Kurtuluş Savaşı'nın bir kıvılcımını yakıyorlar. Şiirdeki gibi, 'dağlarda çoban ateşleri yanıyor' sonra o ateşler bir araya gelip kocaman bir top haline geliyor ve ardından Mustafa Kemal gibi bir dahi çıkararak bu büyük Türk milleti Kurtuluş Savaşı'nı kazanıyor. Dünyada emperyalizme karşı başarılı olan ilk mücadeleyi yapıyorlar." dedi.

Yolageldilizade ailesi adına torunu BülbünYolageldili de anıt mezarı yapan ve bu töreni gerçekleştirenlere teşekkür etti. Kasım Yolageldili’nin  birçok akrabası ve Kardeş Çocuklarından Emekli Öğretmen Hüseyin Taşkın’da törene katılanlar arasında yeraldı.

CHP Edirne Milletvekili Okan Gaytancıoğlu, İYİ Parti Edirne Milletvekili Orhan Çakırlar, Havsa Belediye Başkanı Oğuz Tekin'in konuşma yaptığı törende, tarihçi Cengiz Bulut da Trakya Paşaeli Cemiyeti ve Kasım Efendi hakkında bilgi verdi.

Kuruluşunun 100. Yılında Trakya PaşaeliMüdafa Hukuk Cemiyeti Kurucularından Kasım Yolageldili

Kasım Yolageldili Bulgaristan’ın Selvi Kasabası Dereli Köyünde 01 Temmuz 1874 yılında doğmuştur. Büyük dedesi İbrahim ağa, dedesi Mesten ağa, Babası Hacı İbrahim Ağa, Annesi Hacı Ayşe Hanım’dır.

Dereli köyünde 1845 yılı vergi kayıtlarında 114 İslam hanesinin yaşadığı görülmektedir. Kasım Yolageldili’nin ailesi vergi defterinde İbrahim oğlu Hacı Mestan Ağa 23 nolu hane olarak kayıt edilmiş verdiği vergi miktarıda belirtilmiştir. 93 Harbi de denilen Osmanlı Rus Savaşı sırasında, 1878 yılında Yolageldili ailesi Edirne’ye göç ederk Havsa İlçesine bağlı Yolageldi Köyü’nü kurmuşlardır.

Kadım Efendi, Edirne’de orta öğrenimini tamamladıktan sonra ticarete atılmıştır. Kasım Yolageldili ilk eşi Fatma Hanım öldükten sonra,- Rukiye Necmiye Hanım ile evlenmiştir. Kasım Yolageldili’nin iki eşinden olan evlasları; Mustafa, Cevat, Muhittin, Fahrettin, Nurettin isimli oğulları ile Bedriye Yolageldili Arda, BehiceYolageldili Mardin, Ayşe BercisYolageldiliPeta isimli kızları vardır.

1900 lerin başında Havsa Belediye Başkanı Peta Kasım Yolageldili, Havsa Belediye Başkanlığı döneminde Uzuköprü’de yapılacak olan Askeri depo ve Havsa Belediye Başkanlığı döneminde Uzunköprü’de yapılacak olan Askeri depo  ve Hamidiye Hicaz Demiryolları yapımı için kısa süre de önemli bağışlar toplamıştır, bu başarısı yüzünden  Edirne Valiliğince İçişleri Bakanlığına taltif edilmesi için yazılar yazılmış bunun üzerine Padişah II. Abdülhamid tarafından Kasım Efendi’ye  Rütbe taltifi ve Hicaz Demriyolları Madalyası ile Beratı verilmiştir.

Kasım Efendi 1908 Meşrutiyet ilanından sonra İttihat ve Terakki Cemiyetine üye olarak politikaya atılmış, Edirne Belediye meclisinde görev almıştır, bu dönemde ittihat Terakki Genel Sekreterliği, iki defa edirne Valiliği görevi de yapmış olan Hacı Adil (Arda) bey ile iyi ilişkiler kurmuş, daha sonra ilk eşinden olan kızı Bedriye Yolageldili’yi, Hacı Asil Bey’in kardeşi Süleyman Arda ile evlenmiştir.

Kasım Efendi 1908 Meşrutiyet ilanından sonra İttihat ve Terakki Cemiyetine üye olarak politikaya atılmış, Edirne Belediye Meclisinde görev almıştır, bu dönemde İttihat Terakki Genel Sekreterliği, iki defa Edirne Valiliği görevide yapmış olan Hacı Adil (Arda) bey ile iyi ilişkiler kurmuş, daha sonra ilk eşinden olan kızı Bedriye Yolageldili’yi, Hacı Ail Bey’in kardeşi Süleyman Arda ile evlendirmiştir.

Kasım Efendi başarılı bir işadamıdır. Yolageldili köyünden Kuleli’ye kadar binlerce dönüm arazide çiftçilik yaparken, un değirmenleri, Karapürçek’te Kömür madeni işletmeciliği, susam yağı işleyen yağhaneleri vardı, ynı zaman da Ordu’mızın iaşesini temin ediyordu, Karaağaç Tren istasyonu karşısındaki depolarından Tren ile İthalat İhracat yaparak Edirne ve ülke ekomomisine katkı sağlıyordu. Kasım Efendi’nin Edirne merkezli olan şirketinin İstanbul’da, Trakya’nın ile ve ilçelerinde hatta Bulgaristan Kızanlık’ta da şubeleri vardı. Kasım Yolageldili 1936 yılında vefat ettiği güne kadar, Faik Kaltakkıran ve o günlerin vatanseverlerini misafir ederek vatanın ve Edirne’nin sorunlarına çareler aramıştır.

Kasım Yolageldili Trakya'da tüm yaşamı boyunca etkin bir rol oynamıştır, Birinci Dünya Savaşı sonucu Trakya'nın Yunanlar tarafından işgal edileceğini tahmin ederek, Türk-IVlüslüman halkının hak ve hukukunu korumak, Doğu-Batı Trakya'nın Yunan işgaline ve ilhakına karşı koymak üzere Edirne'li Talat Paşa'nın tavsiyesi üzerine Belediye Başkanı Şevket Dağdeviren, Avukat Şeref Aykut ve dönemin Edirne Milletvekili Faik Kaltakkıran ile birlikte 1918 yılının Kasım Sonu veya Aralık başında Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin dört kurucusundan biri olmuştur. Paşaeli Cemiyet üyeleri 1918 yılında Mustafa Kemâl'i İstanbul'da ziyaret ederek Cemiyetin başına geçmesini de teklif etmişlerdir.

Kasım Yolageldili Cemiyet içinde her yönetimde yer alarak etkin rol oynamıştır. Av.Mehmet Şeref Aykut, Girit'te sürgünde olduğu dönemde kaleme almaya başladığı "Trakya'da Milli Mücadele" anılarında Kasım Efendi için şu notu düşmüştür; "Paraya gerek vardı. Burada iftihar ve gururla söylemek isterim ki halkımızdan hiç birisi elinden gelen fedakarlığı yapmaktan geri kalmamıştı, bunları sırasıyla bir bir bildirmek vatani bir borç, bir namus borcu ve nihayet tarihe ışık tutmaktır. Edirne'de Yolageldili Kasım Efendi hiç acımayarak müdafaa teşkilatında en ileri gitmiştir ve servetini bu yolda harcamaktan çekinmemiştir.”

Kasım Efendi ve Trakya Paşaeli Cemiyeti yöneticileri Trakya'da Milli Mücadeleyi sadece silah ile yapmamış, Basın Yayın yolu ile de yapmışlardır, Dr.Rıfat Osman ve Av.Mehmet Şeref sorumluluğunda, Edirne'de Trakya Paşaeli isimli bir de Gazete çıkartmaya başlamış bu sayede halkı bilgilendirme ve Cemiyete destek olmaları yönünde çalışmalar yapmışlardır. Yayınladıkları gazetede Batı ve Doğu Trakya'da çoğunluğun Türk olduğunu her daim vurgulamışlar ve bunu bütün dünyaya ilân etmişlerdir.

Trakya Paşaeli Cemiyeti'nin Karar defterinde aldığı kararları incelediğimizde Trakya'da Merkezi bir Hükümet gibi hareket ettiğini, Trakya'da ki Ordunun ihtiyaçlarının karşılanması, vergi toplanması gibi konularda bir çok karar alıp uyguladığını görüyoruz.

Kasım Yolageldili Trakya Paşaeli Cemiyeti'nin bütün toplantılarında, düzenlediği Kongrelerde hep en ön saftadır, karar alıcı ve uygulayıcılarındandır, Trakya Paşaeli Cemiyeti'nin kurulduğu günden, faaliyetine son verdiği güne kadar tuttuğu karar defterinde alınan kararlarda Kasım Efendi'nin imzasını görüyoruz.

Kasım Efendi, Edirne'nin 25 Temmuz 1920 yılında Yunan'lar tarafından işgal edilmesi üzerine Bulgaristan'a geçerek önce Kızanlık, daha sonra Eski Zağra'da çeteler oluşturmuştur, bu çetelere "Recep, Şaban, Ramazan" isimlerini vermiştir, arşivlerde ulaştığımız belgelere göre, Çete Reislerinden İbrahim Akıncı, Kasım efendiye yazdığı mektupları Şaban ismiyle göndermiştir.

Kasım Efendi ve Trakya Paşaeli Cemiyeti üyeleri Bulgaristan'a geçtikten sonra da, Mustafa Kemâl, Fevzi Çakmak ve T.B.M.M. üyeleri ile mektuplaşmalardır.

Kasım Yolageldili'nin oluşturduğu çeteler ve Mustafa Kemal'in Batı Trakya'da görevlendirdiği Fuad Balkan'ın komutasında ki çeteler, Bulgaristan sınırından geçerek Yunan işgali altındaki Edirne ve çevresindeki Yunan birliklerine, karakollarına baskınlar yapmış, bu sayede Trakya'daki Yunan tümenlerinin Anadolu'ya geçmelerini önleyerek Mustafa Kemal'in Anadolu'daki Milli Mücadelesine büyük katkı sağlamıştır. Bu Çeteler Mücadelenin sonuna kadar hiçbir maddi karşılık beklemeden etkinliklerini sürdürmüştür.

Yolageldili Kasım Efendi, Trakya'nın Yunan işgalinden kurtarılması uğrunda Ankara'ya, Mustafa Kemal'e bağlılığı ile tanınmış, Ankara TBMM hükümeti ve M.Kemal |le mektuplaşmaya devam etmiştir, Cemiyet içinde bu davaya farklı gözle bakan kişilere de Anadolu'ya bağlı olduğunu belirtmiştir, dürüst ve temiz ahlâkı, yurtseverliği ile bütün Trakya halkı üzerinde olumlu etkisi olan ve geniş topluluklara sözü geçen bir insan olan Kasım Yolageldili, Vatan ve Millet sevgisi, yardımsever oluşu Bulgaristan Türkleri üzerinde de geniş bir etki yaratmıştır.

Kasım Efendi, Bulgaristan Sofya'da İtalya'nın temsilcisine Trakya komitesi (Paşa-ili) adına 25 Mart 1921 Tarihli, Kasım imzalı Fransızca Mektup yazarak, Yunanlıların Trakya'da uyguladığı şiddet ve endişe verici hareketleri gündeme getirmiştir.    Anadolu'da Zaferin kazanılmasından sonra, Trakya'nın da Yunan işgalinden kurtulmasını takiben, 24 Kasım 1922 de Türk Jandarması Edirne'ye gelip asayişi sağlamış, Trakya'yı teslim alan heyet'in de 25 Kasım 1922'de Edirne'yi de resmen teslim alrpasından sonra, 25 Kasım 1922'de Kasım efendi Bulgaristan'dan gelerek, diktirdiği büyük Türk bayrağını Selimiye Cami'nin iki minaresi arasına çektirmiştir.

Kasım Yolageldili 1923 yılında Cumhuriyetin ilanı ile Edirne'ye Belediye Başkanı olmuştur. Belediye Başkanlığı döneminde Edirne'nin bütün mahallelerine Fener'ler konarak geceleri sokakların aydınlatılması sağlanmıştır.

Kasım Yolageldili'ye Kurtuluş Savaşı yıllarında yaptığı üstün hizmetlerden ötürü TBMM kadarı ile 1926 yılında İstiklâl Madalyası verilmiştir.

Kasım Yolageldili Ticaret hayatında ki tecrübelerini Trakya ve Edirne ekonomisini geliştirmek için de kullanmış, Edirne Mebusları Şakir Kesebir ve Faik Kaltakkıran ile Edirne Saraçhane köprüsü civarında Trakya Konservecilik Kooperatifinin kurulmasına da öncülük etmiştir.

Kasım Efendi Edirne Ticaret Borsasının da kurucuları arasındadır; Yeni Kurulan Cumhuriyet'in temellerinden biri olan sanayileşme hareketinin hız kazandığı günlerde, Devlet Başkanı Mustafa Kemal'in emri ile Ülkemizin Şeker ihtiyacının karşılanması, dış ülkelere olan bağımlılığın ortadan kaldırılması amacı ile Şeker Fabrikaları açılması kararı alınır, bunun üzerine Alpullu'da kurulacak olan Şeker Fabrikasının on kurucusu arasında Kasım Yolageldili'de yer alır.

Kasım Efendi Himaye-i Etfal yöneticiliği sırasında, Şehit, öksüz ve fakir çocukların bakımı ve korunup kollanmasının dışında çocukların daha iyi bir eğitim alması için, "Himaye-i Etfal Mektebi" açılması için de çaba sarf etmiştir. Kasım Yolageldili Öksüz ve fakir çocuklara sahip çıkmakla kalmamış, geçim derdine düşmüş Edirne'li fakir ailelere, Balkanlardan göç ederek gelenlere de Hilâl-i Ahmer vasıtasıyla yardımlar yapmıştır, bu yüzden Edirne Hilâl-i Ahmer'i tarafından Madalya ile ödüllendirilmiştir. Kasım Efendi Edirne Şehitlikleri ve Zafer Abidelerinin İmar ve bakımını yapmak amacıyla kurulmuş olan dernekte de uzun yıllar Edirne'de ki Şehitliklerin imarı ve bakımına emek harcamıştır, Kasım Yolageldili Edirne'nin entellektüellerindendir de, dönemin şartlarına göre iyi bir eğitim alamamasına rağmen, Kızı Merhum Ayşe BercisPeta'nın anlatımına göre sakin yapılı, yerinde ve etkili konuşmasını bilen biri olduğu için, sosyal ve kültürel çalışmalarda da hep en önde olmuştur.

Kasım Yolageldili ömrünün büyük bölümünü Trakya ve Edirne'ni İstiklali uğrunda mücadeleler ile geçirmesine rağmen, yeniden kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin iktisaden de gelişmesi yönünde çaba sarf etmiş, Trakya ve Edirne Ekonomisinde, ticari yaşamında millileşme hareketlerinde hep en önde olmuş, Ticaret ve Sanayii Odası, Ticaret Borsasının çalışmalarında aktif olarak yer almış  Vefatından az önce Edirne ve Köylerinde ki çiftçileri örgütleyerek, 4 Mayıs 1936 yılında "Tarım Kredi Kooperati-finin bir numaralı kurucu üyesi olarak, Kooperatifi  Edirne'de faaliyete geçirmiş Trakya Köylü-sünün daha bilinçli ziraat yap-masına vesile olmuştur. Ömrünü Trakya ve Edirne'de yaşayan in-sanların özgür ve refah içerisinde, mutlu mesut yaşama-sı için harcayan Kasım Yolageldili, 1936 yılının 20 Hazi-ran günü yaşama veda etmiştir.

Trakya'da, Edirne'de, Havsa'da, Yolageldili Köyünde yaşayanlar Yolageldili Kasım Efendi'yi hiç unutmadılar, Edirne Belediye Başkanlığınca Edirne'de bir sokağa adı verildi, yerel tarihçiler çalışmalarında adından saygıyla sevgiyle bahsettiler, Havsa Belediye Başkanımız Oğuz Tekin'de Trakyamızın Milli mücadele Kahramanının şanına yakışır bir şekilde bu güzel Anıt mezarı yaptırarak ona olan vefa borcumuzu ödememize vesile oldular, Kendilerine minnettarız.”denildi.

(Ayçin Candan)

HABER MERKEZİ